Chất lượng cán bộ, công chức hành
chính quyết định chất lượng thực thi công vụ, phục vụ nhân dân và hiệu lực,
hiệu quả của nền hành chính nhà nước. Chính đội ngũ này đóng vai trò trung tâm
trong quá trình cải cách hành chính và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa. Do vậy, xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức là
một trong 03 trọng tâm của Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước
giai đoạn 2011 – 2020. Đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã có vai trò rất quan
trọng, là cầu nối trực tiếp giữa nhân dân với bộ máy nhà nước. Việc thực thi
công vụ của đội ngũ này gắn bó mặt thiết với đời sống hàng ngày của người dân,
góp phần làm cho nền hành chính thông suốt từ trung ương đến cơ sở, củng cố
niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.
Kết quả điều tra và phân tích của Đề tài nghiên cứu khoa
học cấp tỉnh do Sở Nội vụ chủ trì cho thấy, đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ở
tỉnh Khánh Hòa sau nhiều nỗ lực củng cố và tăng cường đã có những chuyển biến
tích cực về chất lượng, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ và phục vụ
nhân dân. Từ đó, đóng góp tích cực vào quá trình hoàn thiện bộ máy hành chính,
thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh trong thời gian qua. Thái
độ của cán bộ, công chức nói chung và cán bộ, công chức cấp xã nói riêng được đánh giá là cơ bản đạt yêu cầu. Kiến thức của
đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã chuyển biến tích cực, nhất là việc nắm vững
và thực hiện đúng các quy định của pháp luật. Về cơ
bản, đội ngũ cán bộ, công chức đã phần nào tiếp cận và vận dụng tốt một số kỹ
năng trong thực tế công việc như kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch và
điều hành công việc, xây dựng văn bản quản lý, điều hành cấp xã. Điều này tác
động tích cực đến việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý hành chính của đội
ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Bottom of
Form
Bên cạnh kết quả đáng ghi nhận, vẫn còn nhiều khiếm
khuyết, hạn chế. Xét trên góc độ hệ thống, đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã vẫn
còn chưa cân đối về cơ cấu, số lượng chưa qua đào tạo quản lý nhà nước còn quá
cao. Mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp về thái độ, tinh thần
phục vụ, kết quả làm việc của đội ngũ cán bộ, công chức còn thấp. Một bộ phận
cán bộ, công chức cấp xã còn chưa quan tâm đến sự hài lòng của công dân trong
giải quyết công việc và chưa thái độ tích cực thật sự đối với công việc. Mục tiêu
quản lý hành chính nhà nước của từng cơ quan, cấp hành chính phải được quán
triệt để thống nhất sâu sắc trong nhận thức và trong hành động thực thi công vụ
nhưng còn chưa thực hiện thường xuyên, đúng mức. Vì vậy, mà một bộ phận cán bộ,
công chức còn mơ hồ về mục tiêu quản lý. Thêm vào đó, còn tình trạng thiếu chủ
động tiếp nhận, xử lý thông tin phục vụ cho yêu cầu nâng cao hiệu quả công
việc. Việc thuyết phục công dân chấp hành chính sách
pháp luật hay nói cách khác là kỹ năng giao tiếp, thái độ giao tiếp đối với
công dân, từng bước chuyên nghiệp hóa và hiện đại hóa thực thi công vụ cũng cần
phải được quan tâm đúng mức.
Bên cạnh các nguyên nhân hạn chế cụ thể, trực tiếp của từng yếu tố
và tiêu chí cấu thành nên chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã mà kết quả khảo sát đã chỉ rõ, còn có 03 nguyên nhân quan trọng sau:
- Thứ nhất là nhận thức chưa đúng về vai trò của chính quyền cấp
xã và của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã. Biểu hiện chủ yếu là xu hướng xem
nhẹ chức năng của UBND cấp xã nên chưa có mô hình tổ chức phù hợp với yêu cầu
quản lý ở cơ sở. Mô hình tổ chức UBND cấp xã ở nước ta hiện nay còn mang dáng
dấp hỗn hợp, nặng về chức năng chính trị hơn là chức năng quản lý hành chính
nhà nước. Trong cơ cấu đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã có lãnh đạo cấp ủy, Hội
đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, trưởng các đoàn thể chính trị - xã hội và công
chức giữ chức danh chuyên môn; bên cạnh đó là những người hoạt động không
chuyên trách với định biên từ 19 – 22 người (chưa kể ở thôn, tổ dân phố). Trong
đó, những người thực sự tham gia quản lý nhà nước chỉ có chủ tịch, phó chủ tịch
UBND và 07 chức danh chuyên môn với định biên từ 09 – 12 người. Mô hình tổ chức
chính quyền chưa phù hợp với đặc thù của địa bàn đô thị và địa bàn nông thôn.
Từ nhận thức chưa đúng, dẫn đến chưa chú trọng kiện toàn mô hình và chưa tập
trung đầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức xứng tầm với nhiệm vụ.
- Thứ hai là nhận thức chưa đúng về khối
lượng công việc, tính chất phức tạp của quản lý nhà nước ở cấp cơ sở, chưa mạnh
dạn phân cấp vì thiếu tin tưởng vào năng lực của cấp chính quyền cơ sở. Thực
chất, đây là cấp hành chính có khối lượng công việc rất lớn, phức tạp, phát
sinh liên tục hàng ngày và gắn bó mật thiết với đời sống người dân. Vì vậy mà
yêu cầu về trình độ, năng lực và bản lĩnh của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã phải
tương xứng với tính chất và đặc thù của công tác quản lý ở cơ sở. Nguyên nhân này tồn tại một cách biện chứng với nguyên nhân
trên, dẫn đến chưa xây dựng cơ cấu tổ chức UBND một cách phù hợp, chưa bố trí
đủ nhân lực (còn theo cơ cấu cứng chứ không theo nhu cầu thực tế), chưa mạnh
dạn giao quyền và trách nhiệm, chưa đầu tư đầy đủ cho cơ sở vật chất, phương
tiện, chế độ chính sách đãi ngộ và đào tạo bồi dưỡng. Quản lý, kiểm soát và chế
tài đối với thực thi công vụ, nhiệm vụ chưa nghiêm.
- Thứ ba, nguyên nhân chủ quan là tâm
lý ỷ lại, đùn đẩy trách nhiệm lên cấp trên của một bộ phận không nhỏ lãnh đạo
cấp xã, nhận thức và trách nhiệm thực thi nhiệm vụ chưa cao. Do vậy, tự thân
nhiều đơn vị cấp xã chưa chủ động, chưa chú trọng trong việc xây dựng và thực
hiện các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý ở cấp mình, trong đó có
việc xây dựng, nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ, công chức.
Bộ phận một cửa hiện đại phường Ninh Hiệp - thị xã Ninh Hòa
Nghị quyết số 17-NQ/TW hội nghị lần
thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa X đã xác định: “Cải cách hành chính phải đáp ứng yêu
cầu hoàn thiện nhanh và đồng bộ thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa; nâng cao hiệu quả của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế; phát huy
dân chủ trong đời sống xã hội; huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực và
sự tham gia của mọi người dân vào tiến trình phát triển của đất nước. Cải cách
hành chính phải đáp ứng yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có phẩm chất
chính trị, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tinh thần trách nhiệm và tận tụy phục
vụ nhân dân”. Quán triệt Nghị quyết
của Đảng và Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 –
2020 của Chính phủ, Chương trình cải cách hành chính tỉnh Khánh Hòa giai đoạn
2011 – 2020 cũng đặt mục tiêu: “Đội ngũ
cán bộ, công chức, viên chức có phẩm chất đạo đức tốt, có đủ trình độ, năng
lực, số lượng và cơ cấu hợp lý để thực hiện nhiệm vụ, công vụ, phục vụ nhân
dân; đặc biệt là đủ năng lực để tham mưu, xây dựng, thực hiện chiến lược, quy
hoạch, kế hoạch, chính sách, dự án, nhiệm vụ quản lý và cung cấp dịch vụ hành
chính, dịch vụ công có chất lượng”.
Như vậy, việc xác định
trọng tâm xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức trong yêu
cầu đẩy mạnh cải cách hành chính của tỉnh trong suốt giai đoạn 10 năm là nhất
quán và xác đáng. Bộ máy hành chính địa phương với đội ngũ cán bộ, công chức có
chất lượng tương xứng sẽ góp phần tích cực phát huy tiềm năng, thế mạnh của
tỉnh, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo đúng định hướng, bảo đảm yêu cầu
quản lý sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế mạnh mẽ.
Kiện
toàn tổ chức chính quyền và củng cố, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công
chức cấp xã còn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc hoàn thiện nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa, xây dựng một nền hành chính của dân, do dân và vì
dân, hướng về phục vụ nhân dân, trước hết là từ cấp cơ sở. Tuy nhiên, làm thế nào để chất lượng cán bộ, công chức
đạt mục tiêu mong muốn là một quá trình phức tạp, cần có giải pháp cụ thể và
đồng bộ, phải tiếp cận trên góc độ hệ thống.
Từ
kết quả nghiên cứu, xin kiến nghị một số vấn đề sau:
1. Trước hết, cần nhận thức đúng và nhận thức một cách
thống nhất về tầm quan trọng của chính quyền cơ sở, vai trò và mối quan hệ của
nó trong hệ thống hành chính nhà nước và trong mối quan hệ giữa nhà nước với
nhân dân.
Cần mạnh dạn đổi mới tổ chức UBND cấp xã theo hướng là
một cấp hành chính với đầy đủ ý nghĩa và chức năng của nó, có cơ cấu tổ chức là
lãnh đạo UBND và các bộ phận tham mưu quản lý nhà nước (phòng, tổ chuyên môn),
hoặc trước mắt trong giai đoạn quá độ cần giảm số lượng người hoạt động không
chuyên trách, tăng số lượng công chức chuyên môn cho mỗi chức danh, tổ chức
thành các tổ chuyên môn có người phụ trách.
Các đoàn thể chính trị - xã hội hạn chế tham gia vào việc
điều hành thực hiện quản lý nhà nước của UBND cấp xã mà tập trung vào thực hiện
các nhiệm vụ của đoàn thể quần chúng, vận động nhân dân và tham gia quản lý nhà
nước thông qua đề xuất và giám sát thực hiện pháp luật và các chính sách quản
lý.
Quy định lại nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của
UBND cấp xã phù hợp với đặc thù của đô thị và đặc thù của nông thôn, phân cấp
cho cấp tỉnh thực hiện việc này.
2. Cần đánh giá đúng khối lượng và tính chất phức tạp của
quản lý nhà nước ở cơ sở để bố trí đủ nhân lực phù
hợp với thực tế, mạnh dạn giao quyền và trách nhiệm, đầu tư đầy đủ cho cơ sở
vật chất, phương tiện, chế độ chính sách đãi ngộ và đào tạo bồi dưỡng. Cần xóa
bỏ tư duy rằng ở cấp xã yêu cầu thấp hơn về trình độ, năng lực so với cấphuyện, cấp tỉnh; ở miền núi,
miền đồng bào dân tộc thiểu số yêu cầu thấp hơn đồng bằng và thành thị, do vậy
mà đặt chỉ tiêu về chuẩn thấp hơn. Theo chủ trương của Đảng và Nhà nước, cần
phải tập trung nguồn lực có chất lượng cao (trong đó có đội ngũ cán bộ, công
chức) để đẩy nhanh tốc độ phát triển các khu vực này.
Theo Luật Cán bộ, công chức hiện nay, đội ngũ
cán bộ, công chức cấp xã là một bộ phận tách biệt so với cán bộ, công chức hành
chính, được tuyển dụng, quản lý riêng. Muốn trở thành công chức hành chính, cán
bộ, công chức cấp xã phải đủ điều kiện, tiêu chuẩn và phải thông qua thủ tục
xét chuyển. Do vậy, tạo ra tâm lý xem nhẹ vai trò, trách nhiệm của cấp xã và
chưa có sự thống nhất, thông suốt về tuyển dụng, quản lý, sử dụng con người trong
nền hành chính, khó có thể thu hút người có tài năng về công tác ở cấp xã.
3. Cũng như đối với cán bộ, công chức cấp tỉnh, cấp
huyện, cần thống nhất rằng, chất lượng của mỗi cán bộ, công chức cấp xã được
cấu thành bởi trình độ, năng lực và phẩm chất đạo đức. Chất lượng của mỗi cán
bộ, công chức phải được đánh giá thông qua chất lượng thực thi công vụ của mỗi
cán bộ, công chức. Còn chất lượng của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã phải
được đo lường trên cơ sở tổng hợp chất lượng của toàn bộ cán bộ, công chức và
các yếu tố mang tính hệ thống như cơ cấu, hiệu quả chung.
4. Từ nhận thức thống nhất, cần xây dựng hệ thống thang
đo và quy trình đánh giá chất lượng cán bộ, công chức theo định kỳ để phát hiện
những điểm phù hợp và chưa đạt yêu cầu. Có những tiêu chuẩn riêng để đánh giá
đối với cán bộ, công chức quản lý, lãnh đạo gắn với kết quả, hiệu quả thực hiện
chức năng quản lý nhà nước của đơn vị, địa phương. Việc đánh giá chất lượng của
cả đội ngũ cán bộ, công chức phức tạp hơn nhưng rất cần thiết, cần có nghiên
cứu cụ thể về cách thức thực hiện, tránh trường hợp chỉ tổng hợp, báo cáo chung
chung.
Kết quả đánh giá chất lượng cán bộ, công chức là cơ sở để
hoạch định, điều chỉnh vị trí việc làm, xây dựng biên chế, cơ cấu, tuyển dụng,
đào tạo, bồi dưỡng, hợp lý hóa phân công nhiệm vụ, thực hiện chế độ, chính
sách, tinh giản biên chế, khen thưởng và kỷ luật thỏa đáng,…
5 Trước mắt, kiến nghị UBND tỉnh cần rà soát tình hình
thực hiện quy chế làm việc, việc quy định chức trách, nhiệm vụ của cán bộ, công
chức cấp xã để chỉ đạo các giải pháp kiện toàn, làm cơ sở thực tiễn để phân
công, bố trí lại nhân sự một cách hợp lý, tiết kiệm biên chế, kinh phí quản lý
hành chính mà vẫn bảo đảm hiệu quả quản lý ở cấp xã.
6. Thực hiện khoán chi hành chính với định mức phù hợp
cho cấp xã, giúp các đơn vị chủ động thực hiện nhiệm vụ, xây dựng và thực hiện
kế hoạch công tác, trong đó có đào tạo, bồi dưỡng hàng năm cho cán bộ, công
chức và người hoạt động không chuyên trách, tăng thu nhập cho cán bộ, công
chức.
7. Mạnh dạn thí điểm các mô hình, cách làm mới như tăng
cường trí thức trẻ có tài năng về cấp xã, bố trí nguồn dự bị đã tốt nghiệp đại
học cho cấp xã, chi trả từ ngân sách tỉnh, khuyến khích các sáng kiến quản lý
và đẩy mạnh cải cách hành chính nhà nước ở cấp này.
(*)
Trích chuyên đề nghiên cứu “Đánh giá chất lượng cán bộ, công chức cấp xã trong
cải cách hành chính”, thuộc Đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh “Xây dựng và
nâng cao năng lực quản lý hành chính của đội ngũ cán bộ, công chức cấp tỉnh,
huyện, xã tỉnh Khánh Hòa” do Sở Nội vụ tỉnh Khánh Hòa chủ trì.
Nguyễn Văn Minh – Trưởng phòng CCHC – Sở Nội
vụ