Hiện nay thành phần hồ sơ đầu vào của các thủ tục hành chính liên quan đến cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất và đăng ký biến động đất đai, tài sản gắn liền với đất được quy định tại các văn bản: Thông tư số 24/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Quyết định số 1839/QĐ-BTNMT ngày 27/8/2014 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường,Quyết định số 902/QĐ-UBND ngày 13/4/2015 của UBND tỉnh Khánh Hòa, Quyết định số 781/QĐ-UBND ngày 29/3/2016 của UBND tỉnh.
Các quy định trên không yêu cầu người sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất nộp các tờ khai thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai (Tờ khai tiền sử dụng đất, Tờ khai tiền thuê đất, Tờ khai nộp lệ phí trước bạ, Tờ khai thuế thu nhập cá nhân, Tờ khai thuế thu nhập doanh nghiệp).
Các văn bản trên cũng quy định cơ quan tiếp nhận hồ sơ không được yêu cầu người sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất nộp thêm các giấy tờ khác ngoài các giấy tờ phải nộp theo quy định.
Cũng cần nhấn mạnh thêm là các thủ tục trên đã và đang được công khai trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về thủ tục hành chính, Cổng thông tin điện tử của tỉnh, Cổng thông tin điện tử cải cách hành chính và Cổng thông tin điện tử của Sở Tài nguyên và Môi trường và được niêm yết tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thuộc UBND cấp huyện để người dân và doanh nghiệp biết, thực hiện.
Vướng mắc phát sinh khi Thông tư liên tịch số 88/2016/TTLT-BTC-BTNMT ngày 22/6/2016 của Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định về hồ sơ và trình tự, thủ tục tiếp nhận, luân chuyển hồ sơ xác định nghĩa vụ tài chính về đất đai của người sử dụng đất (sau đây gọi tắt là Thông tư liên tịch số 88/2016/TTLT-BTC-BTNMT) quy định về thành phần hồ sơ xác định nghĩa vụ tài chính về đất đai có các Tờ khai thực hiện nghĩa vụ tài chính: Tờ khai lệ phí trước bạ, Tờ khai thuế thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản.
Việc không thống nhất trong các văn bản quy định của Trung ương ngoài việc thể hiện thiếu sự phối hợp giữa Bộ, ngành trong việc quy định thành phần hồ sơ lĩnh vực đất đai, còn gây khó khăn cho địa phương trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính về đất đai.
Thông tư liên tịch số 88/2016/TTLT-BTC-BTNMT là lý do để cơ quan thuế yêu cầu cơ quan chuyển thông tin địa chính (gồm cơ quan tài nguyên và môi trường và cơ quan đăng ký đất đai) khi chuyển thông tin địa chính đến cơ quan thuế, ngoài phiếu chuyển thông tin địa chính và hồ sơ còn có các Tờ khai thuế (tương ứng theo từng loại hồ sơ), nếu hồ sơ sẽ bị trả lại.
Sẽ không nảy sinh rắc rối nếu những tờ khai thuế là cơ sở để cơ quan thuế xác định nghĩa vụ tài chính. Bất cập ở đây là số liệu kê khai của người sử dụng đất không phải là căn cứ để cơ quan thuế tính thuế mà căn cứ theo hồ sơ và quy định hiện hành. Chẳng hạn: tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đã được xác định theo quyết định giá đất, quyết định đơn giá hoặc thông báo đơn giá; lệ phí trước bạ được xác định theo đơn giá UBND tỉnh quy định; thuế thu nhập cá nhân/doanh nghiệp được xác định theo giá trị hợp đồng chuyển quyền, nếu thấp hơn giá Nhà nước quy định thì căn cứ theo giá của Nhà nước. Trong khi việc khai các tờ khai thuế này gây rất nhiều phiền hà, tốn kém thời gian. Những người đã từng đi làm thủ tục đất đai sẽ thấy rõ được nỗi khổ của việc khai các thông tin trên tờ khai thuế. Các tờ khai này có nhiều thông tin (trong đó có những thuật ngữ chuyên ngành, khó hiểu), rất khó khăn cho người sử dụng đất trong việc kê khai. Thực tế người sử dụng đất phải khai đi khai lại nhiều lần mới đạt yêu cầu tiếp nhận hồ sơ. Chưa kể là ở một số địa phương, có những trường hợp không phát sinh nghĩa vụ tài chính vẫn phải khai (hồ sơ thừa kế hoặc tặng cho quyền sử dụng đất giữa cha mẹ đẻ với con đẻ, hồ sơ chứng nhận quyền sở hữu nhà ở riêng lẻ,…).
Bất cập này không phải bây giờ mới được đề cập. Trước đây, năm 2009 khi triển khai Đề án 30 về đơn giản hóa thủ tục hành chính, đối với các thủ tục liên quan đến cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tỉnh Khánh Hòa đã kiến nghị với Chính phủ bãi bỏ các Tờ khai nghĩa vụ tài chính. Tuy nhiên Bộ Tài chính vẫn chưa tiếp thu để điều chỉnh.
Đã có giai đoạn (từ 2014 – 2016) người sử dụng đất không phải nộp các tờ khai về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và tờ khai lệ phí trước bạ nhà đất vì hướng dẫn của Bộ Tài chính (Công văn số 15286/BTC-QLCS ngày 23/10/2014) và chỉ đạo UBND tỉnh (Công văn số 7639/UBND-XDNĐ ngày 01/12/2014), trong thành phần hồ sơ thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai không có các loại tờ khai này. Việc xác định nghĩa vụ tài chính về đất đai cũng không có vấn đề gì trở ngại. Đáng chú ý là, thời điểm này Thông tư liên tịch 30/2005/TTLT-BTC-BTNMT ngày 18/4/2005 của liên ngành tài chính – tài nguyên và môi trường vẫn còn hiệu lực (có quy định việc nộp tờ khai thuế). Điều đó cho thấy rằng, tờ khai thuế có hay không cũng không cần thiết.
Sở Tài nguyên và Môi trường đã chính thức có văn bản kiến nghị bãi bỏ các tờ khai này (Công văn số 2019/STNMT-VPĐKĐĐ ngày 29/6/2016, Công văn số 3066/STNMT-VPĐKĐĐ ngày 31/8/2016), trong khi quan điểm của ngành thuế thì vẫn tiếp tục thực hiện (Công văn số 3322/CT-QLĐ ngày 08/6/2016, Công văn số 5883/CT-QLĐ ngày 22/9/2016). Chính vì vậy khi trình UBND tỉnh ban hành Quy chế phối hợp luân chuyển thông tin địa chính xác định nghĩa vụ tài chính về đất đai của người sử dụng đất giữa ngành tài nguyên và môi trường và cơ quan thuế, việc nộp tờ khai thuế quy định tại Thông tư liên tịch số 88/2016/TTLT-BTC-BTNMT đã được Cục Thuế tỉnh đề xuất đưa vào Quy chế trên. Đáng chú ý là Quy chế trên được ban hành (theo Quyết định số 2677/QĐ-UBND ngày 08/9/2016 của UBND tỉnh) chưa có sự tham gia ý kiến của Sở Nội vụ, Tư pháp cũng như chưa tiếp thu đầy đủ ý kiến góp ý của Sở Tài nguyên và Môi trường.
Không được sử dụng để tính thuế, gây khó khăn, phiền hà cho người kê khai nhưng các tờ khai thuế vẫn là một giấy tờ phải nộp trong thành phần hồ sơ đất đai theo quy định của liên ngành tài chính – tài nguyên và môi trường. Bài toán này cần tiếp tục có lời giải từ các cơ quan tham mưu cải cách hành chính (Sở Nội vụ), cải cách thủ tục hành chính (Sở Tư pháp) để góp phần đơn giản hóa thủ tục hành chính lĩnh vực đất đai, tạo điều kiện thuận lợi cho người sử dụng đất và cơ quan chuyển thông tin địa chính./.
Anh Phan