Mặc
dù Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã liên tục yêu cầu các Bộ, cơ quan cần chống
tình trạng cài cắm công vụ, thủ tục,‘gói ghém’ lợi ích cục bộ vào các văn bản,
nhưng thời gian qua, nhiều văn bản và đề xuất chính sách vẫn gây những tranh
cãi, thậm chí phản ứng từ phía người dân và cộng đồng doanh nghiệp.
Các Bộ liên quan đã công bố tạm dừng Dự
thảo tiêu chuẩn quốc gia về quy phạm thực hành sản xuất nước mắm, sau những phản
ứng từ phía các doanh nghiệp lo ngại ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất nước mắm
truyền thống.
Tại LTS: Ngày 19/3, Thủ tướng Nguyễn
Xuân Phúc đã ký ban hành Nghị quyết phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng
pháp luật tháng 3/2019, trong đó nhấn mạnh: Thể chế, pháp luật cần thể hiện sâu
sắc tinh thần đổi mới, các Bộ, cơ quan ngang bộ phải coi việc rà soát, hoàn thiện
hệ thống pháp luật thuộc ngành, lĩnh vực được phân công là nhiệm vụ trọng tâm,
thường xuyên; kịp thời phát hiện và xử lý các quy định trái pháp luật, không
còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội.
Mặc dù công tác xây dựng, hoàn thiện thể
chế trong thời gian qua luôn được chú trọng và đã đạt nhiều kết quả nổi bật,
nhưng tiến độ và chất lượng xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật nhìn chung
vẫn chưa được như mong muốn. Báo điện tử Chính phủ đăng tải loạt bài viết đề cập
vấn đề này.
Từ
vướng mắc văn bản tới ách tắc trong cuộc sống
Cách
đây hơn nửa tháng, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có một động thái thái khá hi
hữu khi ban hành Thông tư 01/2019/TT-BTNMT để ngưng hiệu lực thi hành một số
quy định quy chuẩn quốc gia về môi trường trong các Thông tư 08, 09 năm 2018 của
Bộ này, vốn mới có hiệu lực từ cuối tháng 10/2018.
Trước
đó, ngày 1/2, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã chỉ đạo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và
Môi trường phải bãi bỏ những nội dung bất cập liên quan đến quy trình kiểm tra
chất lượng phế liệu nhập khẩu sử dụng làm nguyên liệu sản xuất tại các Thông tư
nói trên.
Vài
ngày sau, tại Nghị quyết phiên họp thường kỳ tháng 1/2019, Chính phủ tiếp tục
yêu cầu cần khẩn trương rà soát, bãi bỏ các quy định pháp luật bất cập, không
phù hợp liên quan đến quy trình kiểm tra chất lượng phế liệu nhập khẩu sử dụng
làm nguyên liệu sản xuất.
Trên
thực tế, những quy định bất cập liên quan chỉ được giải quyết khi Thủ tướng
Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo Tổ công tác của Thủ tướng vào cuộc, sau khi nhận được
đơn cầu cứu của các doanh nghiệp.
Theo
Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng, Tổ trưởng Tổ công tác, do những bất cập,
vướng mắc trong Thông tư 08, 09, ở thời điểm trước Tết nguyên đán, có tới
24.124 container phế liệu đang tồn đọng tại các cảng biển trên cả nước, trong
đó nhiều container là nguồn nguyên liệu rất cần cho sản xuất, kinh doanh.
Tại
cuộc cuộc họp gần đây của Tổ công tác của Thủ tướng về tình hình xây dựng các
văn bản pháp luật, các ý kiến còn nhắc tới những ví dụ điển hình khác trong thời
gian qua như dự thảo thông tư quy định về tiêu chuẩn nước mắm, thông tư về danh
mục thức ăn chăn nuôi được phép lưu hành, hay ý kiến đề xuất “mất giấy phép lái
xe thì phải thi lại”…
Ở cấp
nghị định, cơ quan soạn thảo nghị định mới thay thế Nghị định 86 về kinh doanh
vận tải bằng ô tô cũng được cho là đang gặp lúng túng khi các dự thảo trình
Chính phủ nhiều lần mà vẫn chưa được thông qua…
Trước
đại diện 13 Bộ, Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng đã truyền đạt chỉ đạo của
Thủ tướng về việc trước khi công bố các văn bản, chính sách phải đánh giá kỹ
tác động, tránh việc vừa ban hành dư luận đã không đồng tình.
"Có
văn bản ban hành chưa được mấy tháng đã phải hủy. Theo tôi, văn bản chưa chắc
thì chưa ban hành vội, mà nên lấy thêm ý kiến doanh nghiệp, nghe nhiều tai, nhiều
chiều”, ông Dũng nói và dẫn ví dụ, “lấy tiêu chuẩn nước mắm công nghiệp áp cả
cho nước mắm truyền thống, các hộ sản xuất, doanh nghiệp ầm ầm gửi đơn lên, rất
là khổ”.
Trước
đó vài ngày, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Công Tạc cho biết đã công
bố tạm dừng Dự thảo tiêu chuẩn quốc gia về quy phạm thực hành sản xuất nước mắm,
sau những phản ứng từ phía các doanh nghiệp sản xuất nước mắm truyền thống và
Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam có ý kiến chỉ đạo.
Nhiều
ý kiến cho rằng dự thảo nói trên có tới hơn 50 nội dung quy định không phù hợp
với thực tế sản xuất nước mắm. Mặc dù đại diện Bộ Nông nghiệp và Phát triển
nông thôn giải thích rằng tiêu chuẩn không mang tính bắt buộc mà chỉ khuyến nghị,
song các ý kiến vẫn lo ngại về những tác động tiêu cực của tiêu chuẩn nói trên
tới nước mắm truyền thống.
Trong
khi đó, một văn bản khác của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lại gây
tranh cãi, phản ứng sau khi đã được ban hành chứ không còn là dự thảo. Cụ thể,
Thông tư 02/2019/TT-BNNPTNT “ban hành danh mục sản phẩm thức ăn chăn nuôi theo
tập quán và nguyên liệu đơn được phép lưu hành tại Việt Nam” có hiệu lực từ
ngày 11/02 lại không đề cập tới nhiều loại nguyên liệu mà người dân, trong tập
quán vẫn sử dụng cho việc chăn nuôi, như thỏ ăn khoai tây, lá khoai, sắn, rau
muống; cho lợn ăn bèo tây, thân chuối…
Theo
các chuyên gia, điểm bất hợp lý của Thông tư 02/2019 nằm ở chỗ áp dụng phương
pháp quản lý “chọn cho”, tức là người dân chỉ được làm những gì pháp luật cho
phép, thay vì “chọn bỏ”, tức là được làm tất cả những gì luật không cấm. Các
chuyên gia khuyến nghị, Bộ chỉ cần đưa ra danh mục thức ăn chăn nuối cấm lưu
hành, người dân sẽ chỉ phải tránh những thức ăn bị cấm, còn lại họ sẽ được thoải
mái sử dụng.
Không “ngâm lâu”, chống cài cắm lợi ích
Nhìn
rộng hơn, chất lượng soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật là vấn đề luôn được
quan tâm. Trong năm 2017, Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Tư pháp
đã kiểm tra, phát hiện và kết luận 157 văn bản trái pháp luật về nội dung, thẩm
quyền, gồm 26 văn bản của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ và 131 văn bản
của HĐND và UBND cấp tỉnh. Trong đó, có 85 văn bản trái pháp luật trong lĩnh vực
kinh tế (gồm 10 văn bản của Bộ, 75 văn bản của địa phương), chiếm 54%.
Tới
năm 2018, Cục này qua kiểm tra đã phát hiện, kết luận kiểm tra đối với 84 văn bản
sai về thẩm quyền, nội dung (27 văn bản cấp bộ và 57 văn bản của HĐND và UBND cấp
tỉnh). Tính đến ngày 21/12/2018, có
52/84 văn bản đã được xử lý; 32 văn bản chưa xử lý, trong đó có 21 văn bản
trong thời hạn xử lý.
Mới
đây nhất, ngày 19/3, Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật đã tổ chức cuộc họp
để bàn thảo về Thông tư 02/2019 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sau
khi bước đầu nhận thấy một số nội dung của Thông tư này “cần phải xem xét thêm
về tính hợp pháp”.
Theo
những thông tin mới nhất, sau cuộc họp này, Bộ Tư pháp đã kiến nghị sửa đổi về
phạm vi điều chỉnh của Thông tư, theo đó Thông tư chỉ áp dụng đối với các tổ chức
cá nhân kinh doanh thức ăn chăn nuôi, mà không điều chỉnh thức ăn chăn nuôi
theo tập quán, nguyên liệu đơn mà người chăn nuôi tự sản xuất, sử dụng trong nội
bộ các nông hộ chăn nuôi…
Bên
cạnh đó, việc tự kiểm tra của các Bộ, cơ quan, địa phương cũng phát hiện không
ít vấn đề. Chẳng hạn, theo báo cáo của Bộ Nội vụ, năm 2018, Bộ Y tế đã tiến
hành kiểm tra 15 văn bản quy phạm pháp luật thuộc phạm vi quản lý, theo đó, đã
chỉ đạo xem xét lại các thông tư thuộc lĩnh vực dược.
Thành
phố Hải Phòng đã chỉ đạo xử lý 23/25 (đạt 92%) văn bản trái pháp luật theo kết
luận kiểm tra của Bộ Tư pháp; đồng thời, qua kiểm tra, rà soát, Thành phố đã
phát hiện và chỉ đạo xử lý đối với 05 văn bản thuộc lĩnh vực nội vụ.
Tỉnh
Sơn La đã kiểm tra 14 văn bản thuộc lĩnh vực tài nguyên và môi trường, phát hiện
và chỉ đạo xử lý đối với 13 văn bản có nội dung chưa phù hợp với quy định của
pháp luật thuộc trách nhiệm của Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Nông nghiệp và
Phát triển nông thôn, Sở Tài chính…
Luôn
nhấn mạnh vai trò hết sức quan trọng của thể chế, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc
liên tục nhắc nhở các Bộ, cơ quan cần coi trọng công tác này. Gần đây nhất, tại
cuộc họp ngày 18/3 về các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng, ông nhắc lại “thể chế
là số một” và trước hết, cần tập trung tháo gỡ vướng mắc về thể chế, không được
để chậm trễ, không để tình trạng “ngâm lâu”, giữ một số quy định gây ách tắc,
khó khăn cho sản xuất, kinh doanh.
Trước
đó, Thủ tướng đã nhiều lần lưu ý các Bộ, cơ quan về những văn bản vẫn cài cắm
công vụ, thủ tục, các Bộ trưởng phải tỉnh táo để chống tình trạng ‘gói ghém’ lợi
ích cục bộ vào nghị định, thông tư.
Có
nhiều nguyên nhân dẫn tới những bất cập nói trên. Chẳng hạn, nói về Thông tư
08, 09 gây ách tắc phế liệu nhập khẩu, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường
Lê Công Thành thừa nhận, “công tác đánh giá tác động của các văn bản quy phạm
pháp luật trong các lĩnh vực cần thực hiện sâu sắc hơn, việc xử lý các vướng mắc,
nhạy cảm về thay đổi các quy định cần có sự chung tay của các cơ quan liên
quan”.
Rõ
ràng, chất lượng văn bản quy phạm pháp luật không bảo đảm sẽ ảnh hưởng rất lớn
đến đời sống, hoạt động của người dân, doanh nghiệp, thậm chí ảnh hưởng trực tiếp
đến sự phát triển trong các lĩnh vực liên quan.
Để
nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật, nhiều chuyên gia đề nghị cần tập
trung, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong quá trình xây dựng và thi hành
văn bản quy phạm pháp luật. Những vấn đề cấp thiết của đời sống, liên quan đến
quyền, lợi ích của người dân, việc đánh giá tác động trong quá trình xây dựng
chính sách là rất cần thiết…
Bài 2: Còn nhiều quy định tương tự
"mất bằng lái phải thi lại"
Nhóm
phóng viên
Cổng
Thông tin điện tử Chính phủ